U organizaciji Instituta za uporedno pravo u Beogradu, Pravnog fakulteta Pecs i Pravnog fakulteta Osijek, 22./23.. 10. 2021., u Institutu za kriminološka i sociološka istraživanja u Beogradu, održana je naučna konferencija o pregledu regionalnog prava. U fokusu je bio komparativni metod i analiza propisa te pravne prakse, uz naglašenu komponentu profesije/struke, sa evaluacijom korištenjem naučnih standarda. Dominirale su teme iz Javnog prava.

Na konferenciji su učestovali zaposlenici Centra za edukaciju sudija i tužilaca F BiH, dr. sc. iur. Davor Trlin, Ajla Bašić, MA. IUR. i mr. Berina-Ina Alispahić, MA. IUR. koji su prezentovali rezultate istraživanja koje su proveli komparirajući pravne sisteme i sudsku praksu država regiona kada je riječ o krivičnom djelu silovanja, te njihovu usklađenost sa standardima koje je uspostavio Evropski sud za ljudska prava, a koje se pretočene u Istanbulsku konvenciju, čije su potpisnice i Hrvatska i Srbija i Bosna i Hercegovina . Autori su pokušali odgovoriti na nekoliko pitanja, na primjer u kojoj mjeri sudovi poštuju načela Strazbura, zašto se žrtve silovanja teško usuđuju podići krivičnu prijavu, šta bi država trebala poboljšati u pravosudni sistem kada je u pitanju krivično djelo silovanja.

Došlo se do zaključka da je sa članom 36. Istanbulske konvencije najusklađeniji Krivični zakon Republike Hrvatske, da samo jedan krivični zakon (Republike Srbije) ima propisanu kaznu doživotnog zatvora za krivično djelo silovanja (ali da regulisanje u ovoj državi nije u skladu sa presudom Vinter i Ostali protiv Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Sjeverne Irske), da su sudovi u sve tri države u brojnim slučajevima poštovale “strazburške” standarde (posebno one naznačene u presudi M. C. protiv Bugarske). 

Takođe je učesnicima prezentovana dubinska analiza koju su zaposlenici Centra izveli.

Centar za edukaciju sudija i tužilaca Federacije Bosne i Hercegovine analizirao je sudsku praksu u vezi sa krivičnim djelom silovanja iz sudova širom Bosne i Hercegovine. Analizirane su 74 presude koje su iz sudova dostavljene Centru (od 2010. do 2021. godine – išlo se na to da su postojale kvalitetne dubinske analize prije ovog perioda). Pedeset sedam presuda su prvostepene, 17 drugostepene i pet entitetskog Vrhovnog suda. Odluke su donesene za oko 83 osobe, od kojih su 73 osobe osuđene, dok je deset osoba oslobođeno. U odnosu na dva lica, presude su zasnovane na sporazumu o priznanju krivice, dok je protiv ostalih vođen dokazni postupak. Izrečene su kazne zatvora, au jednom slučaju kazna zatvora zamijenjena je novčanom kaznom. U jednom slučaju sud je izrekao kaznu zatvora u trajanju od šest mjeseci, na osnovu sporazuma o priznanju krivice ispod zakonom utvrđenog minimuma.

Među žrtvama silovanja najviše su maloljetne djevojčice, slijede (po broju) žene, a na trećem mjestu su starije osobe. U pristiglim presudama nema LGBTI osoba kao žrtava silovanja. Također nema žrtava silovanja među zatvorskom populacijom (u svjetskoj statistici ta populacija dominira među počiniocima i žrtvama istospolnog silovanja, muškarci-muškarci, žene-žene). Postoji samo jedna presuda (kasnije potvrđena u drugom stepenu) u kojoj je krivično djelo silovanja počinjeno kao zločin iz mržnje. Sumirajući, analizirajući pristigle presude sudova u Bosni i Hercegovini, konstatovano je sljedeće:

- da za počinioce krivičnog djela silovanja ima više osuđujućih nego oslobađajućih presuda;

- da većina izvršilaca krivičnog djela silovanja ima niži stepen obrazovanja (završena osnovna ili srednja škola);

- da je većina izvršilaca krivičnog djela silovanja nezaposleno;

- da je u porodici izvršen veliki broj slučajeva silovanja;

- da postoji veliki broj slučajeva u kojima se maloljetna ili invalidna lica pojavljuju kao žrtve silovanja;

- da su sudovi najčešće izricali kaznu zatvora veću od zakonske, posebno kada se kao žrtva silovanja pojavila maloljetna osoba, te

- da je minimalan broj slučajeva gdje je krivično djelo silovanje počinjeno kao zločin iz mržnje.

Također, kroz analizu pristiglih presuda, istaknuta je pozitivna praksa Vrhovnog suda Federacije Bosne i Hercegovine. U odlukama, Vrhovni sud Federacije Bosne i Hercegovine je u većini slučajeva odbijao žalbe počinilaca i usvajao žalbe tužilaštva na način da poveća kaznu zatvora izrečenu od strane prvostepenog suda.

Također je važno napomenuti da je najčešći razlog za donošenje oslobađajuće presude to što sud nije mogao utvrditi fizičku prisilu u krivičnom djelu silovanja, ili nije mogao utvrditi da je žrtva pružala otpor, suprotno definiciji silovanja datoj u Istanbulskoj konvenciji i “strazburških” standarda. U jednoj presudi je navedeno da je optuženi oslobođen jer je dokazano da je bio u intimnoj vezi sa žrtvom silovanja.